Ukazany w nominowanym do Oscara dokumencie "The Cave: szpital w ogniu" podziemny szpital znajdował się w oblężonej Ghucie na terenie Syrii. Reżyser filmu Feras Fayyad nie miał możliwości dotarcia w te rejony podczas realizacji zdjęć, dlatego swoja wizję i wszelkie wskazówki przekazywał operatorom zdalnie. Autorzy zdjęć mierzyli się także z innymi trudnościami, np. brakiem dostępu do specjalistycznego sprzętu, który ułatwiłby kręcenie w ciemności. Efekt przerósł jednak oczekiwania - naturalne ujęcia oddają prawdziwy klimat szpitala ukrytego przed zasięgiem bomb, który dawał nadzieję i ochotę mieszkańcom Syrii.
W sierpniu 2013 roku rząd Baszara Al-Assada przeprowadził atak chemiczny na Ghutę na przedmieściach Damaszku, która była bastionem opozycji. Bomby zostały zrzucone o godzinie 2.30 nad ranem i zabijały śpiących ludzi.
Kilka dni po ataku jeden z przyjaciół Ferasa Fayyada, który też jest filmowcem, zarejestrował kamerą wstrząsającą scenę - na ulicy pełnej martwych ciał i dogorywających ludzi pojawiają się nagle ratownicy medyczni. Fayyad był zaskoczony widząc, że w skład ekipy wchodziły dwie lekarki, które bardzo sprawnie i szybko udzielały potrzebującym pomocy. Jedną z nich była młoda pediatra dr Amani Ballour.
– To była scena wyjęta żywcem z hollywoodzkiego filmu, w której bohaterowie biegną między ciałami, próbując ratować ludzkie życie – podkreśla Fayyad. – Zobaczyłem oczami wyobraźni moją matkę, siostry i wszystkie kobiety torturowane podczas mojego pobytu w więzieniu. Ich historie splotły się w jedną w osobie dr Amani, która nie tylko pracowała jako lekarka, ale podważała także stereotypy, przecząc tradycyjnym rolom narzucanym kobietom przez syryjskie społeczeństwo - tłumaczy reżyser.
Fayyad dowiedział się, że dr Amani pracuje w Jaskini, podziemnym szpitalu we wschodniej Ghucie. Podziemny labirynt był częścią sześciokondygnacyjnego szpitala, którego budowa nigdy nie została ukończona i stał pusty od dnia rozpoczęcia wojny domowej w Syrii. W 2012 roku, kiedy rząd Assada rozpoczął naloty na Ghutę, chirurg Salim Namour zaproponował, aby w podziemnej i bezpiecznej części budynku zacząć przyjmować i leczyć pacjentów. Niedługo potem do zespołu lekarzy dołączyła dr Amani, która odegrała kluczową rolę w zorganizowaniu szpitala na najniższych piętrach budynku. Puste hale zostały podzielone na mniejsze pomieszczenia, w których zaczęła działać klinika pediatryczna, klinika dla kobiet, sale operacyjne i pooperacyjne oraz bardzo duża, centralna sala przyjęć, gdzie zorganizowano ostry dyżur.
W 2013 roku po rozpoczęciu oblężenia Ghuty przez siły rządowe, Jaskinia stała się ostatnim miejscem w regionie, gdzie mieszkańcy mogli szukać nadziei i ratować życie swoich najbliższych.
Przez kolejne dwa lata Fayyad pracował nad innymi projektami, m.in. dokumentem „Ostatni w Aleppo”, ale z zainteresowaniem czytał wszystkie doniesienia o dr Amani i Jaskini. Na początku 2016 roku rozpoczął przygotowania do filmu o podziemnych szpitalach Syrii i miał nadzieję, że uda mu się odwiedzić z kamerą Jaskinię. Podczas wstępnych rozmów omawiał z dr Amani wyłącznie swój pomysł na nakręcenie zdjęć w Jaskini, ale zmienił swoją koncepcję, kiedy lekarka została dyrektorem szpitala. Od tego momentu potrzebował nie tylko jej zgody na kręcenie materiału na terenie szpitala, ale chciał także towarzyszyć jej z kamerą podczas wykonywania skomplikowanych, wymagających skupienia obowiązków, które gwarantowały dalsze funkcjonowanie szpitala.
Fayyad wspomina, że dr Amani pozwoliła mu wejść z kamerą do szpitala, ale postawiła jeden warunek. – Powiedziała mi, że jest odpowiedzialna za ratowanie ludzkiego życia i prosiła mnie, żebym kręcąc materiał starał się nie odrywać jej od pracy.
Ponieważ Fayyad nie był w stanie sam dotrzeć do oblężonej Ghuty, postanowił skompletować zespół operatorów, którzy mogli pracować nad filmem na terenie Jaskini. Najważniejsze dla niego było znalezienie osób, które zajmowały się wcześniej fotografią, bo jak sam wyjaśnia: „Dobry fotograf wie, jak skomponować kadr, wyostrzyć obraz, grać światłocieniem. Chciałem pracować z ludźmi, których praca jest spontaniczna. Po znalezieniu osób, które mają w sobie te cechy, mogłem pomagać im na poziomie artystycznym, udzielając wskazówek dotyczących pracy kamery”.
Podczas rekonesansu skontaktował się z przyszłymi członkami ekipy: urodzonymi w Damaszku operatorami Muhammedem Khairem Al Shamim, Ammarem Sulaimanem i Mohammedem Eyadem.
Żaden z trzech operatorów nie pracował wcześniej nad projektem podobnym do „The Cave: szpital w ogniu”, który zgodnie z zamysłem Fayyada miał być dokumentem nakręconym z perspektywy obserwatora w naturalistycznej konwencji, bez lektora i wywiadów do kamery. Jego wyróżnikiem miały być silnie zarysowane postacie. Reżyser chciał, żeby jego zespół towarzyszył bohaterom z kamerą przed dłuższy czas, dokumentując ich pracę i życie prywatne - rejestrował sceny posiłków, rozmów z rodziną i wewnętrzne dyskusje. Był to pierwszy tego rodzaju projekt zarówno dla ekipy filmowej, jak i dla bohaterów dokumentu. Jak wspomina Al Shami, każdego dnia wszyscy uczyli się czegoś nowego. – Musieliśmy uchwycić uczucia i emocje bohaterów wyrażane mimiką i dźwiękiem, by stworzyć wrażenie, że są nieświadomi, iż śledzi ich kamera – dodaje. – Ten sposób pracy był dla nas i pracowników szpitala czymś zupełnie nowym, co na początku bardzo utrudniało nam zadanie.
Fayyad pomagał członkom ekipy, wysyłając im przykładowe zdjęcia i efekty, jakie sam chciał osiągnąć. Pod koniec 2016 pojechał do kontrolowanej przez rebeliantów prowincji Idlib w północnej Syrii. Podczas wyjazdu regularnie wysyłał operatorom zarejestrowany przez siebie materiał oraz szczegółowe wytyczne dotyczące pracy kamery, która miała stworzyć mocny w przekazie, ale kameralny efekt. – Operatorzy musieli nauczyć się kręcić z wyczuciem, stojąc blisko bohaterów, ale nie przytłaczając ich swoją obecnością - podkreśla Fayyad. – Nakręciłem podobne zdjęcia z udziałem mieszkańców miasta Idlib i krok po kroku wyjaśniłem im, jak to zrobiłem. Ruchy kamery przypominają taniec boksera. Wykorzystywaliśmy trzy podstawowe rodzaje ujęć: od pełnej perspektywy przechodziliśmy do lewego i prawego planu. Podchodząc coraz bliżej do filmowanej osoby, tworzymy wrażenie, że możemy jej dotknąć.
Reżyserowi i członkom jego ekipy udało się wypracować ostateczną metodę pracy dopiero po nakręceniu przez wszystkich trzech operatorów próbnego materiału w szpitalu w 2017 roku. Zarejestrowane zdjęcia zostały podzielone na małe pliki i wysłane do Fayyada, który przesyłał w odpowiedzi swoje uwagi i wskazówki dotyczące techniki filmowej. Potem wszystko zaczynało się od początku. Zespół prowadził też długie i szczegółowe rozmowy o powodach, dla których kręcą dokument, o przedstawianej historii oraz kobietach, które z wyboru pracują w podziemnym szpitalu, a zwłaszcza dr Amani.
Podczas pracy operatorzy zmagali się z wieloma utrudnieniami. W Ghucie wprowadzono embargo na przywóz towarów, a więc ekipa nie miała dostępu do wysokiej jakości, zaawansowanego sprzętu, który jest wykorzystywany do realizacji zdjęć w ciemnych i wąskich przestrzeniach. – Musieliśmy jakoś sobie radzić i wykorzystywać to, co mieliśmy akurat pod ręką - wspomina Sulaiman. – Nie mieliśmy osobnego dyktafonu, co było dużym utrudnieniem. Oprócz tego kręciliśmy film w podziemnym szpitalu, gdzie niemal wszystkie sale i korytarze były słabo oświetlone. Podczas przerw w dostawach prądu, jeden z nas oświetlał plan dla kamerzysty latarką z telefonu.
Al Shami dodaje, że w pewnym sensie problemy techniczne wyszły im na dobre: „Zdjęcia w tego rodzaju miejscach filmuje się z użyciem specjalnych obiektywów i sprzętu, do którego nie mieliśmy dostępu. Z drugiej strony, nasze ujęcia sal i korytarzy pokazują prawdziwy obraz podziemnego szpitala”.
Al Shami, Sulaiman i Eyad dzielili się pracą. W Jaskini był zawsze obecny jeden z nich, by przez cały dzień towarzyszyć z kamerą bohaterom dokumentu. Operatorzy wypracowali także metodę, która gwarantowała, że cała trójka będzie na miejscu podczas ataków na szpital. – Musieliśmy dotrzeć na miejsce przed rozpoczęciem ostrzału – wyjaśnia Al Shami. – Kiedy tylko słyszeliśmy wycie syren alarmowych w całym mieście, widzieliśmy biegnących po ulicach cywilów i zamykane sklepy, których właściciele zabezpieczali witryny przed ostrzałem, wsiadaliśmy na swoje motory. Włączaliśmy kamery natychmiast po przyjeździe do szpitala, zanim atak rozpoczął się na dobre i filmowaliśmy głównych bohaterów opatrujących przynoszonych na izbę przyjęć rannych.
